Wdrażanie zasad ESG staje się nieodłącznym elementem prowadzenia biznesu. Choć raportowanie niefinansowe do niedawna dotyczyło głównie dużych spółek, nowe regulacje znacznie rozszerzają zakres podmiotów objętych obowiązkiem sprawozdawczości. Mimo że sektor MŚP zyskał właśnie więcej czasu na przygotowanie się do ESG, warto zrozumieć, co się zmienia i dlaczego nie należy tego czasu zmarnować.
CSRD – ambitna reforma sprawozdawczości
Pierwotnym założeniem unijnej dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która weszła w życie w styczniu 2023 r., było stopniowe rozszerzenie obowiązku raportowania ESG na coraz szersze grupy przedsiębiorstw – nie tylko spółki giełdowe, ale także duże firmy prywatne oraz tzw. notowane MŚP (czyli małe i średnie firmy obecne na giełdzie).
CSRD miała objąć notowane MŚP od 2026 roku, a w dalszej kolejności – także inne mniejsze firmy działające w łańcuchach dostaw większych podmiotów. Kluczowe było także stosowanie standardów ESRS (European Sustainability Reporting Standards), które miały zapewnić jednolitość i porównywalność danych.
„Stop-the-clock” – czyli unijny OMNIBUS i nowe terminy
W lutym 2025 roku Komisja Europejska zaproponowała zmianę harmonogramu wdrażania dyrektywy CSRD, w ramach tzw. dyrektywy OMNIBUS. Główna zmiana dla MŚP to przede wszystkim odroczenie obowiązku raportowania ESG dla notowanych MŚP o dwa lata, czyli do roku obrotowego 2028 (raportowanego w 2029 roku). Celem tych zmian było zmniejszenie presji regulacyjnej, szczególnie dla mniejszych podmiotów i firm z państw, które dopiero dostosowują swoje systemy raportowe.
“Pomimo opóźniania wprowadzania regulacji – warto zrozumieć ich głębsze przesłanki i wykorzystać ten czas w kontekście wypracowania odpowiedzialnego i nowoczesnego zarządzania firmą. Ujawnianie śladu węglowego czy zużycia wody może prowadzić do identyfikacji realnych oszczędności i optymalizacji procesów – więc zamiast kosztu, to może być impuls do innowacji.” – wskazuje Katarzyna Bałucka-Dębska, EU POLICY AND AFFAIRS ORCHESTRATOR, Climate-KIC.
Dlaczego Komisja Europejska zdecydowała się na przesunięcie terminów?
Decyzja o odroczeniu była odpowiedzią na liczne głosy z rynku. Przedsiębiorcy, organizacje branżowe i niektóre państwa członkowskie zgłaszały obawy o nadmierne obciążenia administracyjne, brak gotowości narzędzi informatycznych i brak jednolitych interpretacji nowych przepisów. Komisja Europejska uznała, że wdrażanie ESG powinno być skuteczne, a nie pośpieszne. Odroczenie ma pozwolić na: poprawę jakości danych i systemów raportowania, lepsze przygotowanie przedsiębiorców, zwłaszcza MŚP oraz opracowanie przejrzystych standardów sektorowych.
Co to oznacza dla MŚP?
Na pierwszy rzut oka – ulgę. Mniejsze firmy, szczególnie te nienotowane na giełdzie, nie muszą jeszcze spełniać obowiązków raportowania ESG na mocy CSRD. Jednak w praktyce coraz więcej z nich i tak musi zbierać dane i informować o działaniach w obszarze ESG – głównie na żądanie swoich klientów lub partnerów biznesowych.
Dotyczy to w szczególności firm działających w łańcuchach dostaw dużych spółek, które już raportują ESG. Ich kontrahenci pytają o emisje CO₂, zużycie energii, praktyki zatrudnienia czy polityki różnorodności. Dla wielu MŚP to oznacza konieczność uporządkowania danych, wdrożenia podstawowych polityk i rozpoczęcia wewnętrznego monitoringu wskaźników ESG – nawet jeśli formalny obowiązek sprawozdawczości jeszcze ich nie obejmuje. “Ostateczne decyzje dotyczące wdrożenia zmian na które wskazuje pakiet „Omnibus” będą zależeć od dalszego przebiegu unijnego procesu legislacyjnego, w tym ewentualnych poprawek oraz zatwierdzenia przez Radę UE i Parlament Europejski. Zmiany te będą wymagały również implementacji do krajowego porządku prawnego.” – wskazuje Dariusz Prymon, LL.M. ESG MBA, Radca Prawny Intelligent Technologies S.A.
Dlaczego MŚP powinny działać już teraz?
Choć przepisy zostały odroczone, transformacja ESG postępuje – i ma charakter systemowy. Opóźnienie regulacyjne to szansa, ale i ryzyko. Firmy, które wykorzystają ten czas na przygotowanie się, zyskają przewagę konkurencyjną, a nie tylko unikną problemów operacyjnych w przyszłości.
Warto działać już teraz, ponieważ:
- klienci i partnerzy już teraz pytają o dane ESG, niezależnie od obowiązku prawnego,
- pozyskanie finansowania (np. kredytów lub dotacji) coraz częściej wymaga przedstawienia polityk ESG,
- dobrze zarządzane aspekty ESG to realne oszczędności – np. dzięki optymalizacji zużycia energii czy poprawie warunków pracy,
- przygotowanie danych i procedur wymaga czasu – lepiej zacząć wcześniej, niż działać w pośpiechu.
Podsumowanie
Raportowanie ESG według dyrektywy CSRD zostało odroczone, ale nie odwołane. MŚP nie muszą jeszcze składać formalnych raportów, jednak realne oczekiwania rynku rosną z każdym rokiem. Przedsiębiorcy, którzy już teraz zaczną gromadzić dane, analizować istotność i budować podstawy systemu ESG, zyskają nie tylko spokój w przyszłości, ale i przewagę w teraźniejszości.
Projekt “Nauka o zrównoważonym rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” dofinansowany z środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki, w ramach Programu „Społeczna odpowiedzialność nauki II”.
